Artykuły

Odśnieżanie płaskich połaci dachowych

Zarządcy obiektów budowlanych, szczególnie z płaskimi dachami powinni wczesniej zadbać o prawidlowe odśnieżanie dachów w okresie obfitych opadów śniegu.
Regułą w czasie okresu zimowego powinno być stałe monitorowanie pokrywy śnieżnej na dachach. Szczególną uwagę należy poświęcić miejscom zacienionym i osłoniętym od wiatru, gdzie mogą się pojawiać grube warstwy sniegu - tak zwane "worki śnieżne". Długie okresy mroźnej pogody sprzyjają gromadzeniu się śniegu - nie zachodzi proces topnienia a tym samym ciężar pokrywy śnieżnej rośnie. Okresy krótkotrwałych odwilży, w czasie których dochodzi jedynie do częściowego stopnienia śniegu również są bardzo groźne ponieważ śnieg, wprawdzie topi się, ale nie spływa w całości z dachu na skutek zatkania rur dopływowych i systemu rynnowego. Stopiony śnieg zamienia się w lód i gromadzi się na dachu. Wprawdzie grubość pokrywy śnieżnej się zmniejsza jednakże obciążenie dachu zmniejsza się tylko nieznacznie. W rezultacie tworzy się kilkunatocentymetrowa warstwa zmrożonego śniegu lub wręcz lodu, której ciężar jest groźny dla statyki budowli. Zjawisko takie było między innymi przyczyną zawalenia się dachu Hali Międzynarodowych Targów Katowickich.

Wydaje się celowym przypomnieć czytelnikom kilka zasadniczych kwestii związanych ze zjawiskiem opadów śniegu w kontekście eksploatacji obiektów budowlanych.

Obciążenia budynków śniegiem normuje Polska Norma tzw "śniegowa" PN-80/B-02010 "Obciążenie śniegiem", określająca obciążenia obliczeniowe na każdy metr kwadratowy dachu w zależności od jego kształtu oraz od miejsca lokalizacji obiektu w kraju. Wyróżnia się w Polsce cztery strefy śniegowe. Większość terytorium kraju, w tym największe polskie miasta (Warszawa, Łódź, Katowice, Gdańsk, Poznań, Wrocław) zlokalizowane są w I strefie śniegowej. Obciążenie obliczeniowe w tej strefie dla dachu płaskiego to ok. 0,71kN/m2 (około 29 cm świeżego śniegu). Warto też wspomnieć, że dla takiego samego dachu w IV strefie śniegowej (Podhale, Beskidy, Bieszczady, Sudety) dla wysokości ok. 500 m n.p.m. obliczeniowe obciążenie wynosi już 1,68 kN/m2 (168 kg/m2).
Średni ciężar 1 m3 śniegu jest bardzo różny w zależności od warunków pogodowych w jakich nastąpił opad śniegu. Może on wynosić od 80 do 800 kg/m3. Wartość ta zależna jest, poza czynnikami atmosferycznymi takimi jak temperatura powietrza, temperatura podłoża, prędkość wiatru, wilgotność powietrza, również od czasu zalegania pokrywy śnieżnej. Ciężar ten średnio wynosi ok. 250 kg/m3.

W świetle powyżej przytoczonych informacji jest rzeczą oczywistą, że tak znaczne obciążenie dachu śniegiem wpływa w sposób bardzo realny na nośność konstrukcji dachowych. W wielu przypadkach ciężar śniegu w zestawieniu obciążeń jest decydujący i przekraczający w wielu wypadkach wielokrotnie ciężar samej konstrukcji. A przecież do samego obciążenia śniegiem mogą się "dołożyć" błędy projektowe, odchudzanie w imię źle pojętej oszczędności, za wszelką cenę konstrukcji nośnej, błędy wykonawcze, zła eksploatacja obiektu (np. niewykonywanie zabezpieczeń antykorozyjnych, zatkane odwodnienia dachu), źle dobrane materiały konstrukcyjne itd.

Odśnieżanie dachów jest zatem czynnością nie tylko tak samo konieczną jak odśnieżanie dróg, czy chodników ale o wiele bardziej istotną ponieważ zaniedbania czynione w tym temacie mają następstwa o wiele bardziej poważne.

Większość płaskich połaci dachowych posiada pokrycia papowe. W ostatnich latach popularność zyskują również pokrycia dachowe oraz wykonane z użyciem folii pcv. Czynność odśnieżania powinna uwzględniać te różne rodzaje pokryć dachu. Pokrycia dachowe wykonane z pap asfaltowych, są pokryciami bardziej odpornymi na uszkodzenia mechaniczne. Ich grubość, nawet przy pokryciu jednowarstwowym, to ponad 5 mm, przy osnowie z wytrzymałych włóknin poliestrowych, tkanin szklanych lub kompozytów poliestrowo - szklanych. Pokrycia dwuwarstwowe to łączna grubość od 6,5 do 10 mm warstwy asfaltu oraz dwie wzmacniające osnowy. Powierzchnia pap jest ponadto od wierzchu zabezpieczona warstwą gruboziarnistej mineralnej posypki, chroniącej powierzchnie asfaltu. Używając tradycyjnych przyrządów do odśnieżania typu łopaty, szpadle i inne urządzenia zgarniające nie ma praktycznie możliwości uszkodzenia połaci dachu a w każdym razie uszkodzenie te może być jedynie powierzchniowe. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że niska temperatura połaci powoduje, że elastyczność wyrobów bitumicznych jest obniżona. Jeśli połać wykonana jest z pap asfaltowych oksydowanych (niemodyfikowanych) to w skrajnych przypadkach może dojść do naruszenia ich struktury i miejscowych pęknięć, które będą skutkować przeciekami podczas topnienia śniegu. Połacie wykonane z pap modyfikowanych w szczególności elastomerem SBS są znacznie bardziej elastyczne i chodzenie po dachu oraz prowadzenie prac w warunkach obniżonych temperatur nie będzie skutkować pękaniem powierzchni papy. Trzeba też w tym miejscu wspomnieć o ostrożności w odśnieżaniu dachów płaskich zaopatrzonych w system wentylacji podłoża papowego wykonanego z papy perforowanej i kominków wentylacyjnych. Kominki wentylacyjne w temperaturze otoczenia wynoszącej często poniżej - 200C są kruche i bardzo łatwo je uszkodzić - stają się wtedy miejscem dostawania się wody w struktury pokrycia dachowego. Uszkodzone kominki wentylacyjne należy każdorazowo bezwzględnie zabezpieczyć przed wnikaniem wody. Należy również zwrócić uwagę aby kapturki osłonowe kominków pozostawały po procesie odśnieżania na swoich miejscach. Nie należy dopuścić aby kominki wentylacyjne na dachu zostały w całości zasypane śniegiem .

W pierwszej kolejności należy, ze względów bezpieczeństwa konstrukcji dachu odśnieżać miejsca, gdzie utworzyły się worki śnieżne, czyli miejsca gdzie został nawiany śnieg i jego średnia grubość jest wielokrotnie większa niż na pozostałej połaci dachu. Zgarnianie śniegu powinno się odbywać od części zewnętrznej dachu czyli od okapów, zgodnie z kierunkiem spadku dachu a tym samym kierunkiem zakładów podłużnych papy. Bardzo ważne jest odśnieżenie wpustów dachowych oraz koryt spływowych i doprowadzenie do ich udrożnienia. Należy usunąć śnieg i lód z okolic rynien i wpustów dachowych a także koryt, przy czym należy to czynić z dużą ostrożnością tak aby nie uszkodzić podczas odkuwania lodu powłoki papowej lub plastykowych elementów wpustów czy też kopuł świetlików dachowych lub zasypanych klap dymowych. Idealnym rozwiązaniem są wpusty ogrzewane elektrycznie, które nie dopuszczają do zamarzania wody w ich rejonie. Niestety instalacje te są mało popularne i niechętnie montowane przede wszystkim ze względu na ich cenę.
Odśnieżanie dachu należy podczas całego sezonu zimowego przeprowadzać regularnie w miarę pojawiających się opadów śniegu aby nie dopuścić do tworzenia się grubej jego warstwy i do pojawienia się na spodzie lodu i bardzo ciężkich frakcji śniegu. Koszt odśnieżania połaci dachowej wynosi od 2 do 8 zł/m2 i jest oczywiście zależny od kształtu dachu oraz grubości śniegu, który należy usunąć. Warto też wspomnieć, że śnieg usunięty z dachu powinien być wywieziony z okolic obiektu choćby dlatego aby nie tarasował wyjść ewakuacyjnych oraz nie blokował dojazdu do budynku.
Inaczej przedstawia się problem odśnieżania dachów wykonany z użyciem folii pcv. Ich niewielka grubość powoduje, że są bardzo wrażliwe na użycie narzędzi do odśnieżania dachów oraz nawet na zwykłe poruszanie się pracowników po powierzchni dachu. Folie dachowe układane są jednowarstwowo i ich grubość nie przekracza w zasadzie 2,5 mm a w wielu przypadkach wynosi ok. 1,2 mm. Nie wolno zatem używać łopat, szpadli i wszelkich przyrządów z ostrymi końcami. Dopuszczalne są jedynie łopaty śniegowe i inne proste i lekkie przyrządy. Wszelkie uszkodzenia dachu powstałe w wyniku uszkodzenia należy natychmiast zabezpieczyć (choćby prowizorycznie) zaklejając je łatami z folii. Do napraw tych należy powrócić w okresie wiosennym i przeprowadzić je zgodnie z zaleceniami producenta folii. W czasie ostatniej zimy podczas odśnieżania dachów wielu marketów wielkopowierzchniowych, na których użyto folię pcv jako zasadnicze pokrycia doszło do bardzo licznych uszkodzeń pokrycia dachowego. Było to skutkiem z jednej strony niewielkiej odporności folii pcv na uszkodzenia mechaniczne a z drugiej nieumiejętnego odśnieżania połaci dachowych a właściwie odkuwania lodu z powierzchni połaci dachowej. W wielu przypadkach używano do tej czynności toporków, siekier i łomów! Nietrudno sobie wyobrazić jak wyglądał dach po takich zabiegach…Z wielu miejsc dochodziły sygnały o bardzo licznych przeciekach. W przypadku odśnieżania dachów pokrytych folią należy bezwględnie używać metod nieinwazyjnych - nie niszczących warstwy hydroizolacyjnej a przede wszystkim dokładnie poinstruować ekipy odśnieżające o specyfice pokrycia z folii pcv.
Czynnością powiązaną z odśnieżaniem dachów jest równoczesne usuwanie sopli lodowych, które są realnym zagrożeniem dla życia osób poruszających się ponizej.
Bardzo istotnym jest przypomnienie o prawidłowym przygotowaniu pracowników do odśnieżania dachu. Powierzchnia dachu jest śliska - łatwo może dojść do nieszczęśliwego wypadku. W uzasadnionych przypadkach należy zaopatrzyć pracowników w uprzęże przeciwupadkowe zamocowane linkami do stałych elementów dachu. Również niezbędne jest wyposażenie pracowników w odpowiednie obuwie z protektorami. Pracownicy powinni mieć zaświadczenia lekarskie o pracach na wysokości oraz odpowiednie przeszkolenie bhp, nie wspominając o ubezpieczeniu.

W okresie ubiegłorocznej zimy zadawano wiele pytań możliwości używania soli w celu "upłynnienia" pokrywy lodowej na dachu i nie dopuszczenia do zamarzania powierzchni dachu. Generalnie jestem przeciwny używaniu soli czy też jej roztworów do odladzania powierzchni dachu. Wprawdzie sól nie jest agresywna w kontakcie z asfaltem ale jej działanie wpływa bardzo negatywnie na żywotność obróbek blacharskich na dachu oraz może powodować wykwity solne na ścianach budynku przyczyniając się do ich długotrwałego zawilgocenia i zabrudzenia. Ponadto cała sól wysypana zimą na dachu kiedyś trafi systemem rynnowym na teren wokół budynku niszcząc okoliczną roślinność. Reasumując: strat z tytułu używania soli na dachach jest więcej niż ewentualnych korzyści.

Grzegorz Gładkiewicz
ICOPAL S.A.